από τη Γκιουρτζή Σ. Νικολίνα
Ο θυμός αποτελεί ένα από τα βασικότερα και αναπόφευκτα ανρώπινα
συναισθήματα, είναι μια απολύτως φυσιολογική αντίδραση που συνήθως προκελείται
από την αδυναμία του ατόμου να διαχειριστεί καταστάσεις, σκέψεις και συναισθήματα
με λογική και ψυχραιμία. Είναι ένα έντονο, στη ρίζα του, συναίσθημα μέσω του
οποίου εκφράζεται η δυσαρέσκεια, η αδικία, η προσβολή. Οι εκδηλώσεις του
ποικίλλουν από άνθρωπο σε άνθρωπο και ως προς το άτομο που τον εφράζει αλλά και
ως προς αυτό που το αποδέχεται. Πολλές φορές προκαλεί επιθετικές αντιδράσεις,
είτε λεκτικές είτε σωματικές, που μπορεί να έχουν ως συνέπεια την ‘‘προσβολή’’
έμψυχων ή άψυχων αντικειμένων, με σκοπό την τιμωρία τους. Σε περιπτώσεις
έντονου και ανεξέλεγκτου θυμού πιθανότατα να απειλειθεί η ασφάλεια του ίδιου
του ατόμου, που το βιώνει, καθώς επίσης και των υπολοίπων γύρω του. Υπάρχει η
αποδοχή ότι, επειδή οι συνέπειες του θυμού μπορεί να αποδειχθούν (αυτο)καταστροφικές
τότε και το ίδιο το συναίσθημα είναι καταστροφικό. Κανένα όμως συναίσθημα δε
μπορεί να χαρακτηριστεί <<καλό>> ή <<κακό>>. Σημασία έχει
ο τρόπος διαχείρισης του κάθε συναισθήματατος καθώς επίσης και της πράξης που
τον συνοδεύει.
Συναισθηματικό υπόβαθρο του θυμού
Προφανώς και ο θυμός δεν εκφράζεται ως συνέπεια και μόνο της αποδοχής του,
αλλά υποκρύπτεται μια συνεξάρτηση. Για παράδειγμα, κάθε όργανο του σώματος
πάντα εξετάζεται σε συνάρτηση με όλα τα υπόλοιπα, έτσι μια δυσλειτουργία στο συκώτι
πιθανόν να προκαλέσει προβλήματα και στην καρδιά. Με τον ίδιο τρόπο, η
καταπίεση ενός συναοσθήματος καταστέλλει και όλα τα υπόλοιπα. Έτσι, η καταπίεση
του θυμού δυσκολέυει το άτομο να νιώσει συναισθήματα μεμονομένα αλλά και
ταυτοχρόνα, όπως αγάπη και ευχαρίστηση. Ένα άτομο που προσπαθεί να καταπιέσει
το θυμό του βιώνει μια έντονη συναισθηματική διαμάχη ανάμεσα στην προσπάθεια να
διατηρήσει το θυμό του στην αφάνεια και στην εκδήλωση συναισθημάτων που πιθανώς
να θέλει να βιώσει, όπως για παράδειγμα η ικανοποίηση από την ανθρώπινη επαφή.
Ο καταπιεσμένος θυμός οδηγεί σε συμπεριφορές μη αυθεντικές, φόβου στο να
εκτεθούμε και οι άλλοι να μας εκμεταλλευτούν, επιφύλαξης και άμυνας απέναντι σε
καταστάσεις και ανθρώπους αλλά και αδιαφοριάς ή παθητικότητας για οτιδήποτε
συμβαίνει στη ζωή μας. Η συγκράτηση μεγάλων αποθεμάτων θυμού μπορεί να δημιουργήσει
μια ανεξέλεγκτη μάζα αρνητικών συναισθημάτων, τη οποία το άτομο προκειμένου να
ξεδιαλύνει θα την ξεσπάσει μέσω εκρήξεων για μικροπράγματα και σε ανύποπτο
χρόνο. Καλό θα ήταν όλη αυτή η παρουσία του θυμού μέσα μας να αποβάλλεται σιγά
σιγά μετά από επεξεργασία και όχι να <<κουκουλώνεται>>
δημιουργώντας βάσεις για μελλοντικές εκρήξεις.
Το <<θάψιμο>> του θυμού διαφοροποιεί τους τρόπους με τους οποιούς
θα εκφραζόταν υπό φυσιολογικά πλαίσια:
·
Κάποιες φορές μεταμορφλωνεται σε ένα άλλο συναίσθημα όπως: φόβο, ενοχή,
πικρία αλλά και κατάθλιψη.
·
.Έχοντας διδαχθεί
και αποδεχτεί από το περιβάλλον ότι ο θυμός δημιουργεί καβγάδες, συχνά το άτομο
ενοχοποιεί και κατηγορεί τους άλλους ή ακόμη και τον εαυτό του.
·
Η αυτοτιμωρία και η κακοποίηση των άλλων
λειτουργεί σαν διέξοδος προκειμένου να ξεφορτωθεί το πιεστικό φορτίο.
·
Η καταπίεση
του θυμού οδηγεί σε <<σωματικό θυμό>>, μια κατάσταση κατά την οποία
το σώμα, άρρηκτα συνδεδεμένο με τα συναισθήματα, υφίσταται μια <<συναισθηματική
στενοχώρια>>, που εμφανίζεται στο σώμα υπό τη μορφή διάφορων μολύνσεων
και ασθενειών. Μετά από μεγάλο χρονικό διάστημα μη αποδοχής του θυμού, το άτομο
ίσως πειστεί ότι δε νιώθει θυμό, όμως θα μπορούσε να υποστηρίξει ότι αναδύεται
από μέσα του κάποια μορφή πόνου, π.χ. πόνο στη χολή.
Μύθοι γύρω από το θυμό:
Πριν προχωρήσουμε στο
στάδιο της διαχείρισης του θυμού, θα ήταν ωφέλιμο να αποστασιοποιηθούμε από
οποιοδήποτε μύθο και κοινωνικό στερεότυπο.
1. ‘‘Οι ευγενικοί και
μορφωμένοι άνθρωποι δε θυμώνουν παρά μόνο οι χαμηλότερου κοινωνικού και
μορφωτικού επιπέδου άνθρωποι’’. Στην πραγματικότητα, κάθε άνθρωπος έχει
δικαίωμα στο θυμό και μόνο όταν παραδεχτεί ότι είναι θυμωμένος μπορεί και να το
ξεπεράσει. Η αποδοχή είναι ένα πρώτο βασικό βήμα
αλλά η γενικότερη εκλογίκευση του συναισθήματος δεν αρκεί στο να υποχωρήσει ο
θυμός διότι τη στιγμή της έντονης παρουσίας του το άτομο λειτουργεί με βάση
αυτό που νιώθει, επομένως οφείλει να δώσει χρόνο στον εαυτό του.
2. ‘‘Δε μπορώ παράλληλα να
αγαπάω κάποιον και να θυμώνω μαζί του/της’’. Αν και αγάπη και θυμός είναι δυο
διαφορετικής φύσεως συναισθήματα σε πολλές περιπτώσεις συνδέονται ολοκληρωτικά.
Το έντονο συναίσθημα της αγάπης και της στενής επαφής με ένα άτομο κάνει πιο
δυνατό τον πόνο που προκαλεί μια κατάσταση και αυτό οδηγεί σε θυμό. Αν όμως το
σκεφτούμε καλύτερα, αυτό αποτελεί ευκαιρία επαναπροσδιορισμού των ορίων μέσα
στη σχέση.
3. ‘‘Η έκφραση του θυμού θα
οδηγήσει σε ρήξη στη σχέση’’. Μέσα σε μια σχέση η σκέψη αυτή θα σήμαινε ότι το
άτομο δε μπορεί να εκφραστεί ελεύθερα και με άνεση για τα συναισθήματα του,
γεγονός που το οδηγεί σε πίεση και αμφισβήτηση της αυθεντικότητας της σχέσης. Η
αποδοχή του θυμού και οποιουδήποτε άλλου συναισθήματος συνεπάγεται μια δυνατή
και θεμελιώδη σχέση.
4. ‘‘Ο θυμός φέρνει θυμό’’.
Σε περιπτώσεις που καλά κρυμμένα συναισθήματα θυμού, τα οποία δεν έχουν
διαπραγματευτεί στο παρελθόν, εμφανίζονται στο παρόν και επιβαρύνουν το άτομο,
τότε υπάρχει όντως ο κίνδυνος μιας μεγαλύτερης έκρηξης. Το ξεκαθάρισμα των
συναισθημάτων στο <<εδώ και τώρα>> μπορεί να περιορίσει ή και να
αποφύγει επικείμενα ξεσπάσματα.
Στρατηγικές διαχείρισης
του θυμού:
·
ΠΑΡΑΤΗΡΩ: πότε
αρχίζω να θυμώνω αναζητώντας τα σημάδια, όπως σωματικές εκδηλώσεις (π.χ. συνοφρύωμα
προσώπου, ένταση στους μυς, κοφτή αναπνοή), αλλαγή στη κίνηση, στη φωνή και στις
χειρονομίες. Συνειδητοποιώντας μια τέτοια κατάσταση καθυστερώ να εκφραστώ μέσω
του λόγου αλλά και της πράξης.
·
ΑΝΑΛΟΓΙΖΟΜΑΙ:
παίρνω όσο χρόνο μου χρειάζεται και σκέφτομαι τις συνέπειες σε περίπτωση που
έλλειψης ελέγχου. Κάνω στον εαυτό μου ερωτήσεις όπως: Πως θα είναι η σχέση μου
με τους γύρω μου αν χάσω τον έλεγχο και δε σκεφτώ λογικά? (πάντοτε δίνουμε
βαρύτητα στη σημασία της σχέσης).
·
ΑΝΑΡΩΤΙΕΜΑΙ:
το λόγο που έχω θυμώσει και ποια είναι η κατάσταση που με οδήγησε σε αυτό (π.χ.
πρόσωπο, περιστατικό). Πάντα ο θυμός έχει αφορμή. Κάποιες φορές είναι
ασφαλέστερο να ξεσπάσω σε κοντινό πρόσωπο απ’ ότι στον εργοδότη μου για κάποια
άδικη απόφαση.
·
ΚΑΝΩ
ΔΙΑΛΕΙΜΜΑ: δίνοντας χώρο στον εαυτό μου να ασχοληθεί με πράγματα που θα αποσπάσουν
την προσοχή μου σε κάτι πιο ευχάριστο ή παίρνοντας βαθιές αναπνοές και κάνοντας
κάποια σωματική άσκηση. Χρησιμοποιώ όσο περισσότερο μπορώ το χιούμορ σα μέσο
αντιμετώπισης της κατάστασης.
·
ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΟΜΑΙ:
αποδέχομαι το συναίσθημα και όλη την ευθύνη του, παραδέχομαι τα λάθη που
πιθανώς έχω κάνει και μοιράζομαι τις προθέσεις μου ξεκαθαρίζοντας έτσι στο εδώ
και τώρα τι αναμένω. Μιλάω πάντα με το σεβασμό που περιμένω να εκλάβω και από τον
άλλον.
|
|
