Πέρασαν σχεδόν δυόμισι χρόνια όταν για πρώτη φορά, τυχαία, αποκομίσαμε την πληροφορία για οχυρωματικά έργα εποχής Μεταξά διάσπαρτα σε λόφους, στις παρυφές του Γράμμου. Όπως και στις
περισσότερες περιπτώσεις, αυτή τη φορά όμως σε μεγαλύτερο βαθμό, τα στοιχεία που μπορούσαμε να συλλέξουμε ήταν ελάχιστα εώς μηδαμινά. Εκεί οφείλονται και οι αποτυχίες στις πρώτες μας προσπάθειες επάνω στο συγκεκριμένο θέμα. Παρόλα αυτά με λίγη επιμονή, και ίσως τύχη, καταφέραμε να εντοπίσουμε αρκετά απομεινάρια ενός θαυμαστού οχυρωματικού έργου που πολλοί, όχι άδικα, θα αποκαλούσαν "το Ρούπελ της Καστοριάς".Αρχικά θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε πως δεν πρόκειται για κάποιο συγκεκριμένο μεγάλο οχυρό, αλλά για διάσπαρτα, έντεχνα κρυμμένα μέσα στο έδαφος, πολυβολεία που εκτείνονται σε μία αρκετά μεγάλη έκταση (και εμείς ακόμη προσπαθούμε να σχηματίσουμε μία πλήρη εικόνα). Mια πινακίδα στο δρόμο προς το χωριό Διποταμία ίσως είναι το μόνο σημάδι που μαρτυρά την ύπαρξη τους. Το να την ακολουθήσει όμως κάποιος ίσως να μην είναι η καλύτερη ιδέα καθώς δεν υποδεικνύει κάτι συγκεκριμένο, μιας που δεν υπάρχει καν κάποιο υποτυπώδες μονοπάτι.
Το περασμένο καλοκαίρι στα πλαίσια της αναζήτησής μας επισκεφθήκαμε το εγκαταλελειμμένο χωριό Ακόντιο. Πέντε λεπτά διαρκεί η διαδρομή στον χωματόδρομο, στρίβοντας από τον επαρχιακή οδό Πτεριάς - Κομνηνάδων, για να φτάσουμε στο σημείο όπου κάποτε ήταν κτισμένο το χωριό. Και το θέτουμε έτσι διότι σήμερα δεν διασώζεται απολύτως τίποτα, ούτε καν ερείπια, παρά μόνο η εκκλησία και ένα κτίριο του συλλόγου των χωριανών. Μπορεί το Ακόντιο να αριθμούσε κάποιους κατοίκους μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του '70 αλλά ο λόγος που δε σώζεται πλέον απολύτως τίποτα από αυτό, είναι ένα φαινόμενο που συναντάμε συχνά σε εγκαταλελειμμένα χωριά με πετρόκτιστα σπίτια: όλα τα κτίσματα του χωριού, ουσιαστικά αποσυναρμολογήθηκαν, με σκοπό την επαναχρησιμοποίηση των δομικών υλικών τους στις νέες εστίες των πάλαι ποτέ κατοίκων του. Το χωριό οδηγήθηκε στην πλήρη εγκατάλειψη σταδιακά και χωρίς κάποιο συγκεκριμένο γεγονός ως αφορμή.
Το περασμένο καλοκαίρι στα πλαίσια της αναζήτησής μας επισκεφθήκαμε το εγκαταλελειμμένο χωριό Ακόντιο. Πέντε λεπτά διαρκεί η διαδρομή στον χωματόδρομο, στρίβοντας από τον επαρχιακή οδό Πτεριάς - Κομνηνάδων, για να φτάσουμε στο σημείο όπου κάποτε ήταν κτισμένο το χωριό. Και το θέτουμε έτσι διότι σήμερα δεν διασώζεται απολύτως τίποτα, ούτε καν ερείπια, παρά μόνο η εκκλησία και ένα κτίριο του συλλόγου των χωριανών. Μπορεί το Ακόντιο να αριθμούσε κάποιους κατοίκους μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του '70 αλλά ο λόγος που δε σώζεται πλέον απολύτως τίποτα από αυτό, είναι ένα φαινόμενο που συναντάμε συχνά σε εγκαταλελειμμένα χωριά με πετρόκτιστα σπίτια: όλα τα κτίσματα του χωριού, ουσιαστικά αποσυναρμολογήθηκαν, με σκοπό την επαναχρησιμοποίηση των δομικών υλικών τους στις νέες εστίες των πάλαι ποτέ κατοίκων του. Το χωριό οδηγήθηκε στην πλήρη εγκατάλειψη σταδιακά και χωρίς κάποιο συγκεκριμένο γεγονός ως αφορμή.
Συνεχίζοντας στις πλαγιές των λόφων που υψώνονται πάνω από το Ακόντιο ήταν θέμα χρόνου, το να εντοπίσουμε τα πρώτα πολυβολεία. Αν και άψογα κρυμμένα, για κάποιον που βρίσκεται απέναντι από τους λόφους, για τον περιπατητή που θα βρεθεί επί τόπου είναι σχεδόν απίθανο να μην εντοπίσει κάποιο από αυτά. Υπόγεια λαγούμια, με τσιμεντόλιθους στα τοιχώματα, σκεπασμένα από χώμα και βλάστηση. Οι μικρές τρύπες απ' όπου οι στρατιώτες σφυροκοπούσαν τον εχθρό, έρχονται να συμπληρώσουν την ατμοσφαιρικότητα του πολυβολείου και να σε κάνει να νιώσεις και εσύ κομμάτι του πολέμου. Εποχές δύσκολες όπου ο ηρωισμός και η αυταπάρνηση ήταν απαραίτητα στοιχεία για την κατάκτηση του στόχου, την απόκρουση του εχθρού. Δεν γνωρίζουμε ιδιαίτερα στοιχεία ως προς τις μάχες που έλαβαν χώρα στην γύρω περιοχή, οι σκουριασμένοι κάλυκες όμως, αδιάψευστοι μάρτυρες του πολεμικού σκηνικού, βρίσκονται διάσπαρτοι στο χώμα και σε κάνουν σχεδόν να αγγίζεις την ιστορία.
Τα πολυβολεία είναι αριθμημένα και διαφέρουν ως προς τον τρόπο που είναι κτισμένα και ως προς το μέγεθός τους, ανάλογα με την μορφολογία του εδάφους και με τον σκοπό τον οποίο εξυπηρετούσαν. Άλλα με σήτες και εξαερισμούς, άλλα με σιδερένιες πόρτες και άλλα μικρά, ικανά να φιλοξενήσουν έναν μονάχα στρατιώτη. Οι θέσεις στις οποίες δημιουργήθηκαν σίγουρα δεν είναι τυχαίες, η πλαγιά φαίνεται να είναι ένα στρατηγικό σημείο και τα οχυρά αυτά ένας εύκολος τρόπος να χτυπήσεις από απέναντι τον ανυποψίαστο εχθρό που θα αργήσει να αντιληφθεί τι ακριβώς συμβαίνει.
Οι περιοχές όπου μέχρι στιγμής καταγράψαμε τα "Οχυρά Μεταξά", όπως τα αναφέρει η πινακίδα, είναι ουσιαστικά αυτή στο Ακόντιο και άλλη μία ανάμεσα στα χωριά Κομνηνάδες και Διποταμία. Η έρευνά μας βρίσκεται ακόμα στην αρχή ή τουλάχιστον αυτό πιστεύουμε. Δεν έχουμε ιδέα για το τι ακόμη μπορεί να εντοπίσουμε, απλώς η αρίθμηση που υπάρχει βαμμένη με μπογιά μέσα σε κάθε πολυβολείο καθώς και η συχνότητα με την οποία συναντάς τα οχυρωματικά έργα, εφόσον βεβαιωθείς για την περιοχή στην οποία βρίσκονται, μας κάνουν να ελπίζουμε πως βρισκόμαστε στην αρχή της έρευνας. Μπορούμε, πάλι, ασφαλώς να υποθέσουμε ότι από την στιγμή που τα οχυρά είναι πράγματι του Μεταξά, χτίστηκαν στα τέλη της δεκαετίας του '30 με σκοπό να αποκρούσουν πιθανές επιθέσεις Ιταλικών στρατευμάτων, όπως και τελικά έγινε. Χωρίς να αποκλείουμε βέβαια το ενδεχόμενο να χρησιμοποιήθηκαν εκ νέου κατά τον εμφύλιο πόλεμο...
|
|
